دوران بارداری یک مرحله حساس و مهم در زندگی هر زن است که تغییرات فیزیولوژیکی گسترده‌ای در بدن رخ می‌دهد و می‌تواند بار اضافی بر قلب وارد کند. مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری از جمله مواردی هستند که می‌توانند سلامت مادر و جنین را تحت تأثیر قرار دهند و نیاز به مراقبت‌های ویژه و تشخیص به موقع دارند. درد قلب در دوران بارداری و ناراحتی قلبی در دوران بارداری می‌تواند نشانه‌ای از تغییرات طبیعی بدن یا بروز بیماری‌های قلبی زمینه‌ای باشد و توجه پزشکی دقیق را می‌طلبد. در بسیاری از موارد، پزشکان برای ارزیابی عملکرد قلب و توان تحمل آن در شرایط فشار، تست ورزش را نیز انجام می‌دهند تا خطرات احتمالی بهتر شناسایی شود.
درک صحیح این مشکلات و شناسایی علائم اولیه آن‌ها برای پیشگیری از عوارض جدی ضروری است. بررسی‌های بالینی نشان داده‌اند که مدیریت مناسب و مراقبت‌های تخصصی قلبی می‌توانند خطرات احتمالی را کاهش داده و تجربه بارداری سالم‌تری را برای مادر و جنین فراهم کنند.
این مقاله با هدف ارائه اطلاعات علمی و کاربردی درباره مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری، علائم آن‌ها و روش‌های پیشگیری و درمان، تدوین شده است. تمام اطلاعات ارائه‌شده بر اساس منابع معتبر پزشکی و تجربه متخصصان قلب و عروق گردآوری شده و سعی دارد نگرشی جامع و قابل فهم برای زنان باردار و خانواده‌های آن‌ها ارائه دهد.
نویسنده این مقاله، دکتر لیلا عسگرپور، متخصص قلب و عروق با بورد تخصصی از سال ۱۳۹۰ و فارغ‌التحصیل دانشگاه علوم پزشکی تهران، با هدف افزایش آگاهی و ارتقای سلامت قلبی مادران باردار، این مطالب علمی را به زبان ساده و قابل فهم برای مخاطبان ارائه کرده‌اند.
چرا در دوران بارداری بیماری‌های قلبی اتفاق می‌افتد؟
دوران بارداری فشار زیادی بر قلب و سیستم گردش خون مادر وارد می‌کند و همین موضوع باعث بروز مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری می‌شود. حجم خون در بدن زن باردار حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش می‌یابد و قلب مجبور است با قدرت بیشتری خون را پمپاژ کند. این افزایش فشار می‌تواند سبب درد قلب در دوران بارداری شود و علائم ناراحتی قلبی در دوران بارداری حتی در زنانی که پیش از بارداری مشکل قلبی نداشته‌اند، ظاهر گردد.
تغییرات هورمونی نیز نقش مهمی در بروز بیماری‌های شایع قلب در دوران بارداری دارند. هورمون‌هایی مانند پروژسترون و استروژن باعث شل شدن دیواره رگ‌ها و افزایش جریان خون می‌شوند که فشار روی قلب و دریچه‌های آن را بیشتر می‌کند. این تغییرات می‌توانند منجر به احساس درد یا ناراحتی قلبی شوند، به‌ویژه در مادرانی که زمینه خانوادگی بیماری قلبی دارند.
عوامل دیگری نظیر افزایش وزن ناگهانی، کم‌خونی، دیابت بارداری و پره‌اکلامپسی نیز بر عملکرد قلب تأثیر می‌گذارند و ممکن است باعث بروز درد قلب در این دوران شوند. به همین دلیل توصیه می‌شود مادران در طول بارداری تحت پایش فشار خون و ضربان قلب قرار گیرند و در صورت مشاهده علائم غیرعادی، با دکتر قلب کودکان و جنین مشورت کنند تا سلامت مادر و جنین تضمین شود.
با رعایت سبک زندگی سالم، تغذیه متعادل و پیگیری پزشکی مرتب، بسیاری از مشکلات قلبی در دوران بارداری قابل پیشگیری و کنترل هستند.
شایع‌ترین بیماری‌های قلبی در دوران بارداری
در دوران بارداری، تغییرات فیزیولوژیک و هورمونی باعث می‌شود قلب و عروق مادر تحت فشار بیشتری قرار بگیرند. به همین دلیل، مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری می‌توانند بروز کنند و سلامت مادر و جنین را تهدید نمایند. دکتر لیلا عسگرپور، متخصص قلب و عروق با بورد تخصصی از دانشگاه علوم پزشکی تهران، تأکید می‌کنند که شناخت این بیماری‌ها و علائم اولیه آن‌ها برای هر زن بارداری ضروری است.
یکی از شایع‌ترین بیماری‌های قلبی در دوران بارداری، نارسایی قلبی است. افزایش حجم خون و نیاز بالای اکسیژن در این دوران می‌تواند باعث شود قلب نتواند خون کافی را پمپاژ کند و مادر دچار درد قلب در دوران بارداری، تنگی نفس و احساس ناراحتی قلبی در دوران بارداری شود. تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب این وضعیت می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
آریتمی‌ها یا اختلالات ضربان قلب نیز از دیگر مشکلات شایع هستند. ضربان نامنظم قلب، تپش قلب و احساس ضعف یا سرگیجه از جمله علائم این بیماری‌ها هستند. دکتر لیلا عسگرپور توصیه می‌کنند که هر گونه تجربه درد قلب در دوران بارداری یا تپش غیرعادی نباید نادیده گرفته شود، چرا که می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری باشد که نیازمند ارزیابی تخصصی است.
همچنین بیماری‌های مادرزادی یا دریچه‌ای قلبی، مانند میترال یا آئورت استنوزیس، می‌توانند در دوران بارداری تشدید شوند و باعث بروز علائمی مانند خستگی شدید، ورم پاها و ناراحتی قلبی در دوران بارداری شوند. پیگیری منظم با متخصص قلب و رعایت توصیه‌های پزشکی، به مادران باردار کمک می‌کند تا خطرات این مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری به حداقل برسد و بارداری ایمن‌تری داشته باشند.
علائم بیماری‌های قلبی در دوران بارداری
شناسایی به موقع مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری نقش بسیار مهمی در پیشگیری از عوارض جدی برای مادر و جنین دارد. تغییرات فیزیولوژیک در بارداری می‌تواند علائم بیماری‌های قلبی را تشدید کند و برخی از آن‌ها ممکن است در ابتدا به راحتی نادیده گرفته شوند. به همین دلیل، هر زن باردار باید با درد قلب در دوران بارداری و نشانه‌های ناراحتی قلبی در دوران بارداری آشنا باشد.
یکی از علائم شایع، تنگی نفس و احساس خستگی شدید است. اگر مادر در انجام فعالیت‌های روزانه یا حتی در حالت استراحت دچار مشکل در تنفس شود، این می‌تواند نشانه‌ای از نارسایی قلبی یا فشار بیش از حد بر قلب باشد. دکتر لیلا عسگرپور تأکید می‌کنند که تجربه مکرر درد قلب در دوران بارداری همراه با خستگی غیرمعمول، نباید نادیده گرفته شود.
تورم پاها، مچ‌ها و دست‌ها نیز از دیگر نشانه‌های بیماری‌های قلبی در بارداری هستند. این ورم معمولاً با پیشرفت بارداری افزایش می‌یابد، اما در صورتی که ناگهانی و شدید باشد، ممکن است به دلیل مشکلات قلبی و تجمع مایعات در بدن باشد. تشخیص زودهنگام این نوع ناراحتی قلبی در دوران بارداری می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
علائم دیگر شامل تپش قلب نامنظم، سرگیجه و غش می‌شوند. این علائم می‌توانند ناشی از آریتمی‌ها یا کمبود خون‌رسانی کافی باشند. دکتر لیلا عسگرپور توصیه می‌کنند که در صورت تجربه هرگونه درد قلب در دوران بارداری همراه با تپش شدید یا سرگیجه، مادر بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه کند تا خطرات بالقوه ناشی از مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری کاهش یابد.
تأثیر داروهای قلبی روی بارداری
در دوران بارداری، بسیاری از زنان ممکن است به دلیل مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری نیاز به مصرف داروهای قلبی پیدا کنند. با این حال، تغییرات هورمونی و فیزیولوژیک بدن در این دوره می‌تواند نحوه عملکرد داروها و اثرات آن‌ها بر مادر و جنین را تغییر دهد. به همین دلیل، دکتر لیلا عسگرپور تأکید می‌کنند که مصرف خودسرانه داروهای قلبی در دوران بارداری می‌تواند خطرناک باشد و ممکن است عوارض جدی برای سلامت مادر و جنین ایجاد کند.
برخی داروهای قلبی رایج که می‌توانند روی بارداری تأثیرگذار باشند شامل داروهای ضد فشار خون مانند ACE inhibitors (مثل انالاپریل)، داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین، و برخی داروهای ضد آریتمی هستند. این داروها ممکن است باعث ناهنجاری‌های قلبی و عروقی جنین، خونریزی یا اختلال در رشد جنین شوند. به همین دلیل تجربه درد قلب در دوران بارداری یا نشانه‌های ناراحتی قلبی در دوران بارداری هرگز نباید بهانه‌ای برای شروع یا تغییر خودسرانه دارو باشد.
دکتر لیلا عسگرپور توصیه می‌کنند که تمامی زنان باردار قبل از شروع یا تغییر هر داروی قلبی حتماً با پزشک متخصص مشورت کنند. برای دریافت مشاوره دقیق درباره داروهای قلبی در دوران بارداری و دوز مناسب، می‌توانید با شماره‌های پایین سایت تماس بگیرید و از راهنمایی‌های تخصصی خانم دکتر بهره‌مند شوید. پزشک می‌تواند بهترین دارو، دوز مناسب و زمان‌بندی دقیق مصرف را تعیین کند تا هم سلامت مادر حفظ شود و هم جنین در معرض کمترین خطر قرار گیرد.
در نهایت، آگاهی از تأثیر داروها و پیگیری دقیق توصیه‌های پزشکی می‌تواند بسیاری از عوارض ناشی از ناراحتی قلبی در دوران بارداری را پیشگیری کند. هر گونه تغییر در وضعیت قلبی یا تجربه درد قلب در دوران بارداری باید فوراً به پزشک گزارش داده شود تا اقدامات پیشگیرانه و درمانی مناسب به موقع انجام شود.
روش‌های پیشگیری و مراقبت‌های قلبی در دوران بارداری
در دوران بارداری، بدن مادر با تغییرات زیادی مواجه می‌شود که می‌تواند فشار روی قلب و عروق را افزایش دهد. برای کاهش خطر مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری، انجام مراقبت‌های پیشگیرانه اهمیت بسیار بالایی دارد. پایش منظم فشار خون، ضربان قلب و توجه به هرگونه درد قلب در دوران بارداری یا ناراحتی قلبی در دوران بارداری می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات کمک کند و جلوی بروز عوارض جدی را بگیرد.
تغییر سبک زندگی یکی از مهم‌ترین راهکارهاست. مصرف غذای سالم و متعادل، کاهش نمک، پرهیز از غذاهای فرآوری شده و شیرینی‌های زیاد، کنترل وزن مناسب و انجام ورزش‌های سبک و منظم با نظر پزشک می‌تواند قلب مادر را قوی نگه دارد. همچنین پرهیز از سیگار، قلیان و الکل نقش بسیار مهمی در کاهش فشار روی قلب دارد و احتمال بروز ناراحتی قلبی در دوران بارداری را کاهش می‌دهد.
کنترل و پیگیری داروها نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. حتی داروهای ساده یا مکمل‌های گیاهی می‌توانند بر عملکرد قلب تأثیر بگذارند. دکتر لیلا عسگرپور توصیه می‌کنند که هیچ دارویی بدون مشورت با پزشک مصرف نشود و تغییرات در درمان حتماً زیر نظر متخصص قلب انجام گیرد تا از بروز عوارض خطرناک جلوگیری شود.
مراجعه منظم به پزشک و انجام آزمایش‌های لازم مانند آزمایش خون، فشار خون و اکوکاردیوگرافی می‌تواند سلامت مادر و جنین را تضمین کند. یادگیری علائم هشداردهنده و رعایت توصیه‌های تخصصی دکتر لیلا عسگرپور به خانم‌های باردار کمک می‌کند تا خطر مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری را کاهش دهند و بارداری سالم و ایمنی داشته باشند.
آیا بیماری قلبی روی زایمان اثر می‌گذارد؟
وجود مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری می‌تواند روند زایمان و سلامت مادر و جنین را تحت تأثیر قرار دهد. درد قلب در دوران بارداری و ناراحتی قلبی در دوران بارداری بدون بررسی دقیق ممکن است باعث فشار خون بالا، اختلال در ضربان قلب یا کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین شود. بنابراین، تشخیص زودهنگام و کنترل دقیق توسط متخصص قلب، مانند دکتر لیلا عسگرپور، اهمیت حیاتی دارد تا خطرات در هنگام زایمان به حداقل برسد.
نوع زایمان نیز می‌تواند بسته به شدت بیماری قلبی متفاوت باشد. برخی زنان با مشکلات قلبی شدید نیاز به زایمان سزارین تحت نظارت دقیق دارند، در حالی که دیگران می‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند، اما با مانیتورینگ قلب و فشار خون مداوم. رعایت مراقبت‌های پزشکی، کنترل داروها و اطلاع‌رسانی به پزشک درباره هر گونه علائم هشداردهنده، از جمله تنگی نفس شدید یا تورم غیرطبیعی، به ایمنی مادر و جنین در طول زایمان کمک می‌کند.
آیا با وجود بیماری قلبی امکان بارداری وجود دارد؟
وجود مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری به معنای ممنوعیت مطلق بارداری نیست، اما هرگونه تصمیم برای حاملگی باید با بررسی دقیق قلب و عروق مادر انجام شود. قبل از اقدام به بارداری، ارزیابی کامل شامل اکوکاردیوگرافی، آزمایش‌های عملکرد قلب و مشاوره با متخصص قلب الزامی است تا نوع و شدت ناراحتی قلبی در دوران بارداری مشخص گردد و ریسک‌های احتمالی برای مادر و جنین کاهش یابد.
با برنامه‌ریزی دقیق و پایش منظم در طول بارداری، بسیاری از زنان مبتلا به بیماری قلبی می‌توانند حاملگی ایمن داشته باشند. هرگونه درد قلب در دوران بارداری یا تشدید علائم قلبی باید بلافاصله با پزشک در میان گذاشته شود تا اقدامات درمانی مناسب انجام شود و سلامت مادر و جنین تضمین گردد. تنظیم داروها و مراقبت‌های تخصصی قلبی تحت نظر پزشک متخصص، نقش حیاتی در کاهش عوارض احتمالی دارد.
مراقبت‌ها و ارزیابی قبل از دوران بارداری
برای اطمینان از سلامت قلب مادر و کاهش خطر مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری، انجام بررسی‌های دقیق قبل و در طول بارداری ضروری است. یکی از روش‌های مهم، اکوی قلب است که ساختار و عملکرد قلب را بررسی می‌کند و می‌تواند نشانه‌های نارسایی یا ضعف قلب را پیش از بارداری تشخیص دهد. این روش به پزشک کمک می‌کند تا میزان تحمل قلب به تغییرات بارداری را ارزیابی کند و برنامه درمانی مناسب را پیشنهاد دهد.
در برخی شرایط، انجام تست ورزش نیز توصیه می‌شود تا عملکرد قلب در شرایط فشار و فعالیت بدنی مورد بررسی قرار گیرد. این تست به ویژه برای زنانی که سابقه آریتمی یا فشار خون بالا دارند اهمیت دارد و به پزشک اجازه می‌دهد خطرات احتمالی درد قلب در دوران بارداری و ناراحتی قلبی در دوران بارداری را پیش‌بینی و مدیریت کند.
همچنین، مراجعه به یک دکتر قلب کرج با تجربه در درمان زنان باردار بسیار حیاتی است. پزشک متخصص می‌تواند برنامه نظارت منظم، دارودرمانی کنترل‌شده و توصیه‌های اختصاصی برای سبک زندگی سالم در دوران بارداری ارائه دهد تا سلامت مادر و جنین تضمین شود.
این بررسی‌ها و مراقبت‌های تخصصی باعث می‌شوند زنان باردار با بیماری قلبی بتوانند بارداری ایمن‌تری داشته باشند و از بروز عوارض جدی قلبی پیشگیری شود.
چه کسانی نباید به دلیل بیماری قلبی برای بارداری اقدام کنند؟
زنان مبتلا به مشکلات شایع قلبی در دوران بارداری باید پیش از هر تصمیم‌گیری درباره بارداری، ابتدا تحت نظر پزشک متخصص قلب و عروق قرار بگیرند و درمان مناسب را آغاز کنند. برخی از شرایط قلبی به قدری جدی هستند که بدون کنترل کامل، بارداری می‌تواند خطرناک باشد و توصیه می‌شود ابتدا درمان مناسب انجام شود و سپس با نظر پزشک برای بارداری اقدام شود.
این گروه شامل موارد زیر می‌شود:
زنان با نارسایی قلبی شدید
زنان با فشار خون بسیار بالا
زنان مبتلا به آریتمی‌های قلبی کنترل‌نشده
زنان با بیماری قلبی مادرزادی شدید
زنان با سکته قلبی اخیر یا حمله قلبی
زنان مبتلا به بیماری‌های عروق کرونر حاد
زنان مبتلا به بیماری قلبی با وضعیت پایدار ولی با مشکلات جدی ریوی
زنان با شرایطی چون فیبریلاسیون دهلیزی که نیاز به درمان‌های دارویی پرخطر دارند
در این شرایط، درد قلب در دوران بارداری یا هرگونه ناراحتی قلبی در دوران بارداری می‌تواند شدید و خطرناک باشد. بنابراین تصمیم‌گیری درباره بارداری باید پس از ارزیابی دقیق قلب و عروق و دریافت مشاوره تخصصی انجام شود تا هم سلامت مادر و هم جنین به خطر نیفتد.